(Trích Tiễn dặn người yêu – Truyện thơ dân tộc Thái)
I. Khái quát tác giả và tác phẩm
1. Về thể loại Truyện thơ
Truyện thơ là những tác phẩm tự sự dân gian bằng thơ, giàu chất trữ tình, diễn tả tâm trạng và suy nghĩ của con người khi hạnh phúc lứa đôi và sự công bằng xã hội bị tước đoạt.
2. Đoạn trích “Lời tiễn dặn”
2.1. Truyện thơ
☼ Dung lượng: 1864 câu thơ
☼ Truyện thơ Tiễn dặn người yêu gồm 3 sự việc sau:
- Tình yêu tan vỡ;
- Lời tiễn dặn;
- Hạnh phúc
☼ Tóm tắt:
Tiễn dặn người yêu (Xống chụ xon xao) là một truyện thơ nổi tiếng của dân tộc Thái. Câu chuyện kể về sự trắc trở trong tình yêu và hôn nhân của đôi bạn tình người Thái. Hai người tuy làm bạn với nhau từ nhỏ. Lớn lên lại yêu thương gắn bó nhưng lại không lấy được nhau vì gia cảnh của bạn trai quá nghèo hèn. Chị bị cha mẹ gả cho một nhà giàu rồi tiếp tục Chị lại bị bán vào cửa quan. Cuối cùng tàn tạ, chị bị đem ra chợ bán. Lúc ấy đâu ngờ, Anh đã “mua” được chị với giá chỉ bằng một cuộn dong. Cuối cùng họ nhận ra nhau rồi về sống với nhau cho trọn lời ước cũ: “Không lấy được nhau mùa hạ, sẽ lấy nhau mùa đông. Không lấy nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già”.
2.2. Vị trí Đoạn trích
Đoạn trích “Lời tiễn dặn” nằm ở phần chàng trai cải trang thành khách, đưa cô gái về nhà chồng và đau đớn chứng kiến cảnh cô bị người chồng đánh đập.
2.3. Thể loại Đoạn trích
Truyện thơ
2.4. Phương thức biểu đạt
Tự sự, biểu cảm
2.5. Bố cục Đoạn trích
Bố cục Đoạn trích Lời tiễn dặn được chia thành: 2 phần
- Phần 1 (Từ đầu cho đến … góa bụa về già): Tâm trạng chàng trai khi đưa tiễn người yêu.
- Phần 2 (Còn lại): Niềm thương xót của chàng trai khi chứng kiến cảnh cô gái bị nhà chồng hành hạ.
2.6. Tóm tắt Đoạn trích
Lời tiễn dặn là đoạn trích miêu tả rất rõ tâm trạng của Anh trên đường tiễn Chị về nhà chồng và phải chứng kiến cảnh khi ở nhà chồng, Chị bị chính người chồng đánh đập.
II. Tìm hiểu Đoạn trích “Lời tiễn dặn”
1. Tâm trạng chàng trai khi đưa tiễn người yêu
Tình cảm quyến luyến, tha thiết của một tình yêu sâu sắc người đẹp anh yêu cất bước theo chồng.
Cảm nhận về nỗi đau khổ tuyệt vọng của cô gái:
- Vừa đi vừa ngoảnh lại/Vừa đi vừa ngóng trông: Chàng trai như thấy cô gái vẫn nuối tiếc, vẫn chờ đợi nuôi hy vọng.
- Mỗi bước đi của cô gái là nỗi đau, nỗi nhớ Chân bước xa lòng càng đau càng nhớ.
- Cô gái ngoảnh lại, ngóng trông, lòng càng đau càng nhớ. Cô giãi bày với cảnh vật thiên nhiên: Em tới rừng ớt ngắt lá ới ngồi chờ/ Em tới rừng cà ngắt lá cà ngồi chờ; tới rừng lá ngón ngóng trông.
Chàng trai đã khẳng định lòng chung thuỷ của mình: Chàng trai mượn hương người yêu lúc này vì suốt đời anh không còn ai yêu thương hơn để lúc chết nhờ có hương của người yêu mà cháy đượm.
Chàng trai động viên an ủi cô gái Con nhỏ hãy đưa anh ẵm/ Bé xinh hãy đưa anh bồng/ Cho anh bế con dòng đừng ngượng./ Nựng con rồng, con phượng đừng buồn.
- Con nhỏ, bé xinh, con rồng, con phượng là chỉ con của cô gái với người chồng được anh yêu quý.
→ Câu thơ còn có ý nghĩa đề cao dòng giống của đứa trẻ để làm vừa lòng mẹ nó. Động viên an ủi đấy mà vẫn còn cái gì đó rưng rưng.
Chàng trai ước hẹn chờ đợi cô gái trong mọi thời gian, mọi tình huống: Đôi ta yêu nhau, đợi đến tháng năm lau nở/ Đợi mùa nước đỏ cá về/Đợi chim tăng ló hót gọi hè/Không lấy đuợc nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông/Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già”.
→ Lời tiễn dặn thấm sâu tình nghĩa cũng là lời ước hẹn chờ đợi nhau.
Tiểu kết: Qua đoạn thơ ta thấy được nỗi đau khổ của của đôi bạn tình và tình yêu mãnh liệt của chàng trai dành cho cô gái. Đồng thời đó cũng là sự chờ đợi, bám víu trong vô vọng, trạng thái bồn chồn, dùng dằng, tủi hổ của cô gái khi bị ép duyên.
2. Niềm thương xót của chàng trai khi chứng kiến cảnh cô gái bị nhà chồng hành hạ
An ủi, vỗ về khi cô gái bị nhà chồng đánh đập, hắt hủi:
- Làm thuốc cho cô gái uống;
- Giúp cô làm việc.
→ Sự quan tâm, chăm sóc ân cần của chàng trai đã trở thành chỗ dựa tinh thần vững chắc cho cô gái.
Điệp từ chết và những hình ảnh thiên nhiên chỉ sự hóa thân gắn bó khăng khít giữa hai nhân vật trữ tình, khẳng định tình yêu mãnh liệt, thủy chung son sắt của họ.
Các hình ảnh so sánh tương đồng (tình đôi ta – tình Lú Ủa; Lòng ta thương nhau – bền chắc như vàng, đá) và các điệp ngữ (yêu nhau, yêu trọn) thể hiện khát vọng, ý chí đoàn tụ không gì lay chuyển được.
III. Tổng kết
1. Giá trị nghệ thuật Đoạn trích
Sự kết hợp hài hoà giữa yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình. Hình ảnh cô gái được hiện lên rõ nét qua quan sát và tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn dặn được khắc hoạ rõ nét. Sự đan xen giữa kể sự kiện và miêu tả cảnh vật, tâm trạng nhân vật là ưu thế nổi bật của truyện thơ.
Các cấu trúc câu lặp lại, lối sử dụng điệp từ, lấy thiên nhiên làm đối tượng biểu đạt là đặc điểm nghệ thuật nổi bật trong đoạn trích. Truyện thơ của dân tộc Thái sử dụng phương pháp trùng điệp như một phương pháp phổ biến, đặc. thù. Một hành động, một tâm trạng ít khi chỉ được diễn tả bằng một hình ảnh mà luôn có sự lặp lại của nhiều hình ảnh theo một cấu trúc ngữ pháp nhằm khắc họa sâu sắc nội dung diễn tả. Điều đó tạo tính chất phô diễn, giãi bày đậm chất trữ tình đồng thời tạo sự cân đối, nhịp nhàng, hài hoà về nhạc điệu.
2. Giá trị nội dung Đoạn trích
Qua tâm trạng đầy đau khổ, rối bời của chàng trai và cô gái, đoạn trích đã khắc hoạ nổi bật tình yêu tha thiết thuỷ chung và khát vọng tự do yêu đương của các chàng trai, cô gái Thái.
Đồng thời tố cáo tập tục hôn nhân ngày xưa, cũng là tiếng nói chứa chan tình cảm nhân đạo, đòi quyền yêu đương cho con người
Chúc các bạn hoàn thành tốt bài Lời tiễn dặn
Biên Tập_ Dân Khối C
